| AÝDYLMADYK SÖZÜÒ MANYSY
(Rekwiýem)
Ejemiò röwºen ýadygärligine
Gadym eýýamlarda ynsandan ozal bu ýagty jahanda jygalary tel-tel, ganat-peri
kümüºe gaplanan bir ajaýyp guº elli müò ýyllap döwran sürüp geçipdir.
Men bu geò rowaýaty eýýäm näwagtdan bäri ºol öz-özüme gürrüò berip
ýörün. Ony haçan, kimden eºidendigimem ýadymda däl. Ýöne hiç hyýalymdan
gidenok. Aslynda-da ol unudyp bolmaýanlygy üçin ºu günki güne çenli ýaºap gelen
bolmaly. Diýmek, ol adamlara gerekdir. “Gerekli daºyò agramy ýok”. Ine, il onsoò
ony mydama ýanynda göterip ýör.
...Bu ýagty dünýäde bir enaýy guº adam oglundan ozal elli müò ýyllap döwran
sürüpdir.
Dur. Bu Magtymgulyda-da bar ahyryn.
“Elli müò ýyl döwran sürdi Benijan”
“Ahyry ynsandyr, öòi Benijan...”
Onuò aýtmadyk zady barmy diýsene? ªol bolmaly...
Ol mahal bir-ä göm-gök Asman, birem Günüò dökülip duran altyn ºöhlesine
boýalan sap-sary Ýer bar eken. Ýer-gögüò arasynda-da ºol ullakan owadan guº
ganatyny ýaýyp, howalanyp ýörüpdir.
Bu guºuò ýeke-täk iýmiti dary bolupdyr. Olam ýeriò ortarasynda dagyò gabarasy
ýaly bolup, gümmezlenip, altyn öwsüp durupdyr. Harman özüniòki - dünýä
özüniòki, han özi, soltan özi dünýäniò hezilini görüp ýaºap ýörüpdir.
Göm-gök asman.
Owadan guº.
Sary Ýer.
Dünýä sary. Sary... Sary...
Sary dary. Sary dary... Sary dary.
Döwür ötüpdir, döwranlar aýlanypdyr.
Dary gün-günden, gün-günden azalypdyr.
Dary gün-günden, gün-günden azalypdyr.
“Taòrynyò güni darydan köp”. Bäº däne galypdyr. Üç däne galypdyr. Ahyryn
bu guºuò güni ýeke dänä diklenip galypdyr.
Iò soòky däne...
Ine, onsoò ýaòky janawer özüniò iò soòkuja dänesini diliniò astynda goýup,
dik asmana göterilipdir...
* * *
Ejemiò haly birden agyrlaºdy. Ol dilden galdy. Ine, indem men onuò baºujunda nury
az-kem öçüºen goýun gözlerine gözümi dikip otyryn.
Dilinde sandywaç senasy bardy, eje, gürlesene. Sen bir zad-a diýjek bolýaò, aýt,
aýt, eje. Näme diýjek bolduka diýip örtenip ýörmeli bolmaýyn. Gürlesene, eje.
Meniò öòde-soòda eºitjek iò gowy sözüm, megerem seniò ºu aýtjak bolup, aýdyp
bilmän duran sözüòdir. Aýt, eje...
Bagymyz öz-özünden ºemal tapyp, ºagg-gg edip, içini çekýär-de, uludan bir dem
alýar. Gamhorum meniò...
Göýä gök ummanyò düýbüne çümüp, gözläp-gözläp merjen tapýan guwwas
kimin men onuò gözlerine siòip gidýärin-de, öz göwherimi-känimi (eje, seniò
sözleriòi) tapýaryn.
Seniò hüwdüleriò gulagymdan gidenok. Agtygyòy hüwdüläp baºlasaò, meniòem
gözlerim süzülibererdi...
...Meniò balam ýatypdyr.
Gül uky-ýa batypdyr,
Gyzyl gülüò tikeni
Gül aýagna batypdyr-eý.
Huwwa-huwwasy geler,
Ýatsa ukusy geler.
Ukudan oýananda,
Gülleriò ysy geler
Allan-allan edeýin,
Baga sallan edeýin.
Bagyò gyzyl gülüni,
Saòa gurban edeýin-eý
Huwwa-huwwa huwlandy,
Suwda balyk köwlendi.
Balyk diýip tutanym,
Ýylan boldy, towlandy.
Huwwa-huwwa, hüw guºlar,
Guºlar gaýada gyºlar-eý.
Ak guºlar owazyny,
Balam saòa bagyºlar-eý.
Meniò balam ap-akdyr,
Hem güldür hem ýaprakdyr...
...Yzy nämäkä? Hiç hakydama gelenok. Diòe garamtyl goýy bulutlaryò içinden
parran geçýän göz gamaºdyryjy ak ºöhle... Owaz... Owaz.
Gülden ýumºak, Günden ýagty sözi - hak sözi - adam baºga hiç kimden däl-de,
diòe ak süýt beren enesinden eºidýän bolmaly.
...Näme diýjek bolýanyòy aòºyryp bilemok, hiç aòºyryp bilemok. Ýüregiòde
bir ýagty pikiriò, bir eziz sözüò-ä bar seniò, arman, diliò ýok. Ol sözüò
owazy gözleriòden uçup gelýär-de, meniò gursagyma dolýar, eje. Men seniò bu
aýdylmadyk sözüòe irde-giçde düºünerin. Düºünerinem ýalkanaryn...
Ýadyòdamy? Men uzak ýola giderdim, köp wagtlap gara bermezdim. Sen meni müò dil
bilen ýola salardyò. “ªuny al ýanyò bilen, çörek ýoldaºdyr adama. Sag git-de,
aman gel, oglum. Ýoluò ak bolsun, ýoldaºyò - hak. Menden daº - müò bir beladanam
daº bol” diýerdiò.
Gaýdyp gelen çaglarym:
“Gara, gözüm yºygy,
Öýümiò ýaraºygy”
diýip garºylardyò.
Çörek biºirseò tamdyrdan çykaran bir tegelek gyzgyn nanyòy ilki bilen goòºymyzyò
çagalaryna eltip bererdik. Olar ýetim galypdy. Seniò aýdanyòy ederdik, olary hiç
ynjytmazdyk. Seniò tapýan sözleriò jadysy bar ýaly ahyryn. “Ýerde ýetim aglasa,
gökde melek aglarmyº” diýerdiò. ªol çagalaryò biri aglasa, men asmana seretmäge
gorkardym...
Göwnüm hazyna, men ony seniò dürdäne sözleriò bilen dolduraryn. Ömürboýy
seniò sözleriòi agtaryp gezerin. Men ony özümden gözlemeli.
Bir gezek toýamy ýa patamy, ýadyma düºenok, bir ýaòa-ha gitdiò, maòa-da
sygrymyza ot-suw bermegi tabºyrdyò. O-da meniò ýadymdan çykypdyr, elbet, oýna
gyzandyryn-da. Gelip soradyò, menem dogrymdan geldim. Ýadymdan çykypdyr. Onsoò ylgap
baryp bedrä ýapyºdym-da, sygrymyza suw bermekçi boldum, emma sen meni sakladyò-da,
suwly bedräni elimden aldyò. “Gün uzakly gün aç-suwsuz saklabam utanman onuò
ýanyna barjak bolýarmyò? Bolmaz, oglum. Nädip sen onuò gözüne seretjek?! Dili-agzy
bolmasa-da gözi bardyr. Aýyp bor, beýtmegin...” diýdiò-de, mal ýataga baka
gitdiò. ªeýdip sen maòa dilsiz-agyzsyz haýwanyò ejizdigini, oòa ynsanyò
hossardygyny düºündiripdiò.
...San berip duran sary kirpikli günebakarlarymyz ese-boýa galypdyr. Ony görüp bir
zat ýadyma düºdi. Her ýyl ýaz, nädeýin ýalan sözläp, adyny bilemok, birhili
bilbil ýaly owadanja saýrak guºlaryò bir maºgalasy gelýär-de, biziò armydymyzda
höwürtgeleýär.
“Guºlarymyz ýene geläýipdir” diýeniòden soò, men olaryò hut öz
guºumyzdygyny, her ýyl ýaz olaryò gaýdyp gelýändiklerini bilip galypdym.
Guºlarymyz bu ýylam gaýdyp geldiler, eje. Günebakarlaram ýetiºip barýar. Basym
olar kürteli gelin ýaly aºak-aºak bakyp baºlarlar. Onsoò seniò edähediòe görä,
men olaryò üç sanysynyò baºyny bogman goýaryn, hasa oramaryn. Miwe biºer, hasyl
ýetiºer diýip guºlaram garaºýar ahyryn. Olar näumyt bolmasyn. Paýyny goýaryn
olaryò.
Uruº ýyllarynda, açlyk döwri sen nädipsiò-ä?! Meniòkem eºitmiº, ýöne men
oòa ynanýaryn.
ªol ýyl adamlar ilerde, dag eteginde ak ekin ekipdirler. Düme ekilen bugdaý
bitginli bolupdyr. Döwekçilere senem kömekleºýän ekeniò. ªonda döwek gutarypdyr
welin, çäçden uºakgöz elegi dolduryp alypsyò-da, guºlaryò paýy diýip, meýdana
döküp goýberipsiò...Bugdaý. Uly iliò rysgy. Onuò her dänesi gyzyla barabar
ahyryn... ªonda-da döwekçilerden hiç kim saòa hiç zat diýip bilmändir. Diòe goja
Annaseýit üstünden agyr ýük aýrylan ýaly bolup dikelipdir-de: “ªir balasydygyòy
bildim, gyzym. Ata-baba gelýän ýoldur bi...” diýipdir.
Men sen hakda köp bilýärin, belki bilmeýän zatlarym ondanam köpdür.
...Sen maòa bir zad-a aýtjak bolup jan edýärsiò. Özüòi beýdip horlama,
käbäm. Men düºünjek bolaryn, düºünerin... Seniò gözleriòde söze sygmajak, söz
götermejek bir many-ha bar...
Birden onuò dodaklary gymyldady. Göwnüme ol bir zatlar pyºyrdaýan ýaly boldy. Men
ony eºitmek üçin aºak egildim. Gaty egildim. ªonda bary aýan boldy... Ol meni - gara
saçy agaryp baºlan perzendini ogºady...
...Meniò balam ap-akdyr,
Hem güldür, hem ýaprakdyr...
...Ukudan oýananda
Gülleriò ysy geler...
* * *
Göm-gök asman
Owadan guº.
Sary Ýer.
Göm-gök asman.
Owadan guº.
Sary Ýer.
Dünýä sary. Sary... Sary...
Iò soòky dary:
Iò soòky dary...
ªol äpet owadan guº iò soòkuja darysyny diliniò astynda goýup, al-asmana
göterilipdir. Ýedi gat asmana çykandan soò dänesini aºak oklapdyr. ªeýdip
ömrüniò bir gününi uzaldypdyr. Soò ol gözläp-gözläp ºol dänejigini tapypdyr.
Ýene asmana göterilipdir, ýene ýere oklapdyr. Soò ýene tapypdyr. Iò soòunda
bolmajagyny bilip, owadan uzyn ganatlaryny ýaýyp ýatypdyr.
ªeýdip kän ýatypdyr, janawer, ýuwutmandyr. Iò soòky däne guºuò agzynda
ºineläp, tümmül bolup gögeripdir.
Sary dünýäde ýaºyl reòk peýda bolupdyr.
|
